Menningarleg skemmdarverk

35% niðurskurður á því fé sem mennta- og menningarmálaráðuneytið og fjármálaráðuneytið hafa skuldbundið sig með samningum til að setja í kvikmyndasjóði er lang mesti niðurskurður sambærilegra samninga í mennta- og menningarmálaráðuneytinu, þar sem niðurskurðurinn er 0% til 10%. Stefna yfirvalda er að skera mun meira niður í kvikmyndagerð en á nokkru sambærilegu sviði.

Því var líst yfir þegar gengið var til niðurskurðar að ætlunin væri að dreifa byrðunum á sanngjarnan hátt. Hér er ekki verið að því. Hér er verið að vinna óbætanlegan skaða á atvinnugrein sem miklu meira vit væri í að efla.
Nú hefur það bæst við að stjórnendur Ríkisútvarpsins segjast munu draga verulega úr kaupum á kvikmyndaefni sem framleitt er á Íslandi. Afleðingarnar verða þær að framleiðsla á leiknu sjónvarpsefni, sem nýlega er hafin hérlendismun enn dragast verulega saman og svo til útilokað verður að framleiða heimildarmyndir á Íslandi.
Núverandi stjórnendur Rúv hafa með þessu útspili ítrekað þá stefnu að fyrirtækið eigi ekki samleið með íslenskri kvikmyndagerð og vöxtur hennar og viðgangur sé Rúv óviðkomandi. Útvarpsstjóri hefur lýst þessari skoðun með þeim orðum að Rúv hafi aðeins skyldum að gegna gagnvart áhorfendum sínum og engum öðrum.

Í hverri viku benda áhorfendur (með fjarstýringunni) stjórnendum Rúv  á það efni sem þeir helst vilja fá: Vandað íslenskt efni. Þessir sömu áhorfendur eru óvart líka eigendur fyrirtækisins, en engu að síður ætla núverandi stjórnendur að fara þveröfuga leið og draga sem mest úr þessu efni.

Sú skoðun að Rúv hafi engum samfélagslegum skyldum að gegna sem risafyrirtæki í almannaeigu á þessu sviði mun vera óþekkt í Evrópu þar sem fjöldi sambærilegra ríkisrekinna sjónvarpsstöðva líta ekki bara á það sem skyldu sína að starfa með kvikmyndaiðnaði síns lands að því að þróa og framleiða kvikmyndaefni sem á rætur í tungumáli og menningu þjóðarinnar – heldur gera það með mikilli ánægju.

Slíkt samstarf hefur undantekningalaust getið af sér afurðir sem seljast víða um heim – og skila verðmætum gjaldeyri.

Ákvörðun stjórnenda Rúv er líka brot á þjóvustusamningi fyrirtækisins við mennta- og menningarmálaráðuneytið, en því svara stjórnendur Rúv á þann veg að þar sem framlög til stofnunarinnar hafa nú verið skert frá því sem segi í samningnum þurfi þeir hvorki, né geti, uppfyllt samninginn. Það munu margir forstöðumenn ríkisstofnana vera spenntir að sjá hvort ráðuneytið tekur þessa röksemdafærslu gilda.

Ríkisútvarpið er að skera niður um 270 milljónir en tekjur þess á síðasta ári voru 4.4 milljarðar. Nú sjá stjórnendur þess enga aðra leið en að skera verulega niður þær 100 milljónir sem þeir kaupa fyrir íslenskt kvikmyndaefni. Fyrir þessa peninga fást kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni sem kostar milljarða að framleiða því aðeins lítill hluti kostnaðar við framleiðslu þessa efnis er greiddur af Rúv. Framleiðslukostnað þess efnis sem Rúv framleiðir sjálft þarf fyrirtækið hinsvegar að greiða að fullu.

En peningar eru ekki allt. Ef við þurfum á einhverju að halda á þessum dögum þá eru það kvikmyndir, heimildarmyndir og sjónvarpssþáttaraðir um lífið í þessu landi. Börnin okkar þurfa á því að halda. Kvikmyndir eru stór hluti af menningu okkar og tilveru og sá hlutur mun stækka.

Framsýnir leiðtogar myndu efla þennan iðnað sem skapar spennandi störf sem ungt fólk hefur áhuga á og vinnur með tungumál okkar og menningu.
Hér eru miklir möguleikar. Við eigum vel menntað fagfólki í öllum deildum.

Eftirspurn eftir vönduðu kvikmyndaefni í veröldinni er óseðjandi og fátt er betur til þess fallið en kvikmyndir að flytja heiminum mynd af þessu landi, fólkinu sem hér býr – og lífinu sem það lifir. Það er mynd sem við þurfum ekki að skammast okkar fyrir.

En við þurfum að skammast okkar fyrir þau skemmdarverk sem nú eru unnin á íslenskri menningu.

Björn B Björnsson
Höfundur er formaður Íslensku kvikmynda- og sjónvarpsakademíunnar.